River Usk project shines a light on challenges for salmon

Results from a project tracking young salmon (smolt) in the River Usk have revealed some of the barriers facing the species in their efforts to migrate downstream.

Smolt is the name given to the stage in a young salmon’s life when it migrates to sea in the spring.

Atlantic salmon spend their juvenile phase in rivers before migrating to sea to grow and mature, and then return to their river of origin to spawn. Free and unimpeded access between the river and the sea is essential for salmon to complete their life cycle.

The Natural Resources Wales (NRW) River Usk Smolt Telemetry Project was established in 2021 aimed at tracking the passage of the fish along the catchment during this crucial period of their lives.

Each year the project can tag up to 100 smolts in the upper River Usk catchment with small acoustic transmitters. Approximately 55 static acoustic listening devices have also been installed along the river, specifically up and downstream of potential barriers, to record the passing tagged fish and track their movements.

Information collected from the listening devices provides an insight into the movements of the smolts. The devices also provide data related to survival rates and migration behaviour, helping to inform future salmon management and conservation work.  

The results have shown that, as the smolts migrate to the sea during the spring, they can experience difficulties overcoming weirs and other man-made barriers in the river, especially if the river is in low flow.

The project has gathered data in wet and dry springs, and has shown that tagged fish can experience significant delays at certain structures, which is further compounded by low flows in dry years.

River levels have a huge effect on both passage speed and survival. Tracking data has shown that in a dry year only 24% of tagged smolts successfully reach the sea, rising to 67% in a wet year. 

Results also showed that not only were the numbers of fish reaching the sea lower in a dry year, they were in fact taking longer to leave the river – five weeks longer in some instances. Some fish were spending in excess of a month trapped above Brecon weir.

Oliver Brown, Aquaculture Officer leading the project for NRW said: “The project has evolved over the last couple of years and is giving us a good indication of what’s happening to these fish at a critical point in their life cycle.”

“From the tracking data, which gives us fish passage, speed and survival, we can see that the highest loss per km during seaward migration is in the impounded section of water above Brecon weir.”

The work provides evidence supporting improvements that are happening this year on the River Usk as part of the Four Rivers for LIFE project.

The Four Rivers for LIFE project is installing a new smolt pass on the weir. The pass will create an improved passage route (or channel) in the weir for smolts migrating downstream.

Oliver adds that: “With specialist equipment and software we can now use fine scale tracking to plot the movements of individual fish at the weir face. This allows us to see how they pass over the weir in its current form, and how they will use the new smolt pass when installed, ensuring it’s working as expected.”

Susie Kinghan, Four Rivers for LIFE Manager said: “The smolt tracking research has been of significant importance to us as a project. The fish-pass work we are doing on the weir will help salmon and other species to move freely downstream, helping to increase their dangerously low numbers and ensure the long term resilience of this species in the River Usk.”

In 2023 Atlantic salmon were reclassified from ‘Least Concern’ to ‘Endangered’ in Great Britain by the IUCN (International Union for Conservation of Nature) as a result of a 30-50% decline in British populations since 2006, with a 50-80% projected decline between 2010-2025.

The River Usk is a SAC (Special Area of Conservation) which means it is of

international importance for its wildlife and plants such as Atlantic salmon, lamprey,

shad, bullhead, otter and water crowfoot.

The Four Rivers for LIFE Project is funded by the EU LIFE Programme with support from Welsh Government and Welsh Water.

The River Usk Smolt Telemetry Project is part of NRWs Salmon and Sea Trout Plan of action, which  aims to understand and address the many factors contributing to the decline in these fisheries. Watch a video from 2022 about the work here

Prosiect afon Wysg yn taflu goleuni ar yr heriau a wynebir gan eogiaid

Mae canlyniadau prosiect sy’n olrhain eogiaid ifanc (gleisiaid) yn Afon Wysg wedi datgelu rhai o’r rhwystrau sy’n wynebu’r rhywogaeth wrth iddynt ymdrechu i fudo i lawr yr afon.

‘Gleisiad’ yw’r enw a roddir ar y cyfnod ym mywyd eog ifanc pan fydd yn mudo i’r môr yn y gwanwyn.

Mae eogiaid yr Iwerydd yn treulio’u hieuenctid mewn afonydd cyn mudo i’r môr i dyfu ac aeddfedu, ac yna dychwelyd i’w hafon wreiddiol i silio. Mae mynediad rhydd a dirwystr rhwng yr afon a’r môr yn hanfodol i sicrhau bod yr eogiaid yn cwblhau eu cylchred oes.

Sefydlwyd prosiect telemetreg gleisiaid Afon Wysg Cyfoeth Naturiol Cymru yn 2021 gyda’r nod o olrhain taith y pysgod trwy’r dalgylch yn ystod y cyfnod hollbwysig hwn o’u bywydau.

Bob blwyddyn mae’r prosiect yn gosod tagiau â throsglwyddyddion acwstig bach arnynt ar hyd at 100 o leisiaid yn nalgylch uchaf Afon Wysg. Mae tua 55 o ddyfeisiau gwrando acwstig statig hefyd wedi’u gosod ar hyd yr afon. Yn benodol, i fyny ac i lawr yr afon o rwystrau posibl. Gwnaed hyn er mwyn cofnodi’r pysgod y gosodwyd tagiau arnynt sy’n mynd heibio, ac olrhain eu symudiadau.

Mae’r wybodaeth a gesglir gan y dyfeisiau gwrando yn cynnig cipolwg i symudiadau’r gleisiaid. Mae’r dyfeisiau hefyd yn darparu data ynghylch cyfraddau goroesi ac ymddygiad mudo, gan helpu i lywio gwaith rheoli a chadwraeth yr eogiaid yn y dyfodol.  

Mae’r canlyniadau wedi dangos, wrth i’r gleisiaid fudo i’r môr yn ystod y gwanwyn, y gallant gael anawsterau wrth oresgyn coredau a rhwystrau eraill o waith dyn yn yr afon, yn enwedig o dan amodau llif isel.

Mae’r prosiect wedi casglu data mewn tarddellau gwlyb a sych, ac wedi dangos y gall pysgod y gosodwyd tagiau arnynt brofi oedi sylweddol o ganlyniad i rai adeileddau. Mae’r sefyllfa hon yn cael ei gwaethygu ymhellach gan lifau isel yn ystod blynyddoedd sych.

Mae lefelau afonydd yn cael effaith enfawr ar gyflymder pasio heibio a chyfradd goroesi’r pysgod. Mae data olrhain wedi dangos mai dim ond 24% o’r gleisiaid y gosodwyd tagiau arnynt sy’n cyrraedd y môr yn llwyddiannus mewn blwyddyn sych, gan godi i 67% mewn blwyddyn wlyb. 

Dangosodd y canlyniadau hefyd nid yn unig bod nifer y pysgod sy’n cyrraedd y môr yn is mewn blwyddyn sych, ond eu bod yn cymryd mwy o amser i adael yr afon – pum wythnos yn hwy mewn rhai achosion. Roedd rhai pysgod yn treulio dros fis yn sownd uwchben Cored Aberhonddu.

Dywedodd Oliver Brown, sef y Swyddog Dyframaethu sy’n arwain y prosiect ar gyfer Cyfoeth Naturiol Cymru: “Mae’r prosiect wedi datblygu dros y ddwy flynedd ddiwethaf, ac mae’n rhoi syniad da i ni o’r hyn sy’n digwydd i’r pysgod hyn ar adeg hollbwysig yn eu cylchred oes.”

“O’r data olrhain, sy’n darparu data i ni ynghylch cyfraddau pasio heibio, goroesi a chyflymder y pysgod, gallwn weld bod y golled uchaf fesul cilometr yn ystod cyfnod mudo’r pysgod tua’r môr yn digwydd yn y rhan o’r dŵr sydd wedi cronni uwchben Cored Aberhonddu.”

Mae’r gwaith yn darparu tystiolaeth sy’n cefnogi’r gwelliannau sy’n cael eu gwneud eleni ar afon Wysg fel rhan o brosiect Pedair Afon LIFE.

Mae prosiect Pedair Afon LIFE yn gosod llwybr newydd i leisiaid ar y gored. Bydd y llwybr (neu sianel) yn helpu’r gleisiaid sy’n mudo i lawr yr afon.

Ychwanegodd Oliver: “Gyda chyfarpar a meddalwedd arbenigol, gallwn olrhain y pysgod yn fanwl iawn nawr i blotio symudiadau pysgod unigol ar wyneb y gored. Mae hyn yn caniatáu inni weld sut maen nhw’n mynd dros y gored ar ei ffurf bresennol, a sut y byddan nhw’n defnyddio’r ysgol newydd i leisiaid pan gaiff ei gosod, er mwyn sicrhau ei bod yn gweithio fel y disgwylir.”

Dywedodd Susie Kinghan, Rheolwr Pedair Afon LIFE: “Mae’r ymchwil olrhain gleisiaid wedi bod yn bwysig dros ben i ni fel prosiect. Bydd y gwaith llwybr bysgod rydym yn ei wneud ar y gored yn helpu eogiaid, a rhywogaethau eraill, i symud yn rhydd i lawr yr afon, gan helpu i gynyddu eu niferoedd, sydd ar hyn o bryd yn beryglus o isel, er mwyn sicrhau gwydnwch hirdymor y rhywogaeth hon yn Afon Wysg.”

Yn 2023, cafodd eogiaid yr Iwerydd eu hailddosbarthu gan yr Undeb Rhyngwladol dros Gadwraeth Natur (IUCN) o’r categori ‘dan ddim bygythiad’ i’r categori ‘dan fygythiad’ ym Mhrydain Fawr, o ganlyniad i ostyngiad o 30% i 50% ym mhoblogaethau Prydain ers 2006, gyda gostyngiad rhagamcanol o 50% i 80% rhwng 2010 a 2025.

Mae Afon Wysg yn Ardal Cadwraeth Arbennig (ACA) sy’n golygu ei bod o

bwys rhyngwladol am ei bywyd gwyllt a’i phlanhigion, fel eogiaid yr Iwerydd, llysywod pendoll, gwangod, pennau lletwad, dyfrgwn ac egyllt y dŵr.

Ariennir prosiect Pedair Afon LIFE gan raglen LIFE yr Undeb Ewropeaidd gyda chymorth Llywodraeth Cymru a Dŵr Cymru.

Mae prosiect telemetreg gleisiaid afon Wysg yn rhan o gynllun gweithredu ar gyfer eogiaid a brithyllod môr CNC, sy’n anelu at ddeall y llu o ffactorau sy’n cyfrannu at y dirywiad yn y pysgodfeydd hyn a mynd i’r afael â hwy. Gwyliwch fideo yn 2022 am y gwaith yma